Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym. Na podstawie art. 9 ust 1 tej ustawy jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Oznacza to, że instytucja kultury może mieć dodatkowe cele, nie związane bezpośrednio z działalnością kulturalna, tak długo jak ta działalność będzie jej podstawowym celem statutowym. Ustawodawca nie określił bowiem konieczności wpisania do statutu działalności kulturalnej jako jedynej działalności instytucji kultury, a tylko jako jej działalność podstawową.
Podobne wnioski wynikają z Rozstrzygnięcia Nadzorczego Wojewody Podlaskiego z dnia 28 października 2005 r. (PN.II.0911-168/05). W tej sprawie Rada Gminy włączyła uchwałą do Gminnego Ośrodka Kultury Gminną Bibliotekę Publiczną oraz Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji. „Powołane w podstawie prawnej przepisy art. 9 i 13 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej stanowią, iż jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną tworząc instytucje kultury i działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu. Jednakże powyższe przepisy nie mogą pozostawać w sprzeczności z innymi przepisami regulującymi w sposób szczegółowy funkcjonowanie tych jednostek, dla których zgodnie z przepisami prawa przewidziany jest status samodzielnej instytucji. Takie przepisy dotyczą bibliotek, których samodzielność prawna jako instytucji kultury została zagwarantowana ustawą z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, której art. 13 ust. 7 stanowi, iż biblioteki publiczne nie mogą być łączone z innymi instytucjami oraz bibliotekami szkolnymi i pedagogicznymi.” A contrario powyższego rozumowania, można łączyć instytucje kultury z jednostkami wykonującymi inne zadania, jeśli nie ma wyraźnego zakazu ustawowego do dokonywania takich połączeń. Wydaje się, te ta sama zasada dotyczy również tworzenia takich jednostek. Należy zauważyć, że w powyższym sprawie Wojewoda Podlaski nie zakwestionował wogóle połączenia instytucji kultury z Gminnym Ośrodkiem Sportu i Rekreacji.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania w zakresie kultury fizycznej jako zadania własne. Ustawa nie tworzy wyłącznej formy wykonywania tych zadań przez gminy, określając jedynie, że podstawową jednostką organizacyjną realizującą cele i zadania w zakresie kultury fizycznej jest klub sportowy oraz określając zadania i sposób utworzenia rad sportu w jednostkach samorządu terytorialnego.
Należy zaznaczyć, że działalność turystyczną w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych oraz ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Tym samym działalności związana z propagowaniem turystyki i jej wykonywaniem może mięć charakter wyłącznie niegospodarczy, tak aby mogła być dodatkowym celem statutowym instytucji kultury.
Tym samym wydaje się zasadne stwierdzenie możliwości utworzenia jako instytucji kultury Gminnego Centrum Kultury, Sportu i Turystyki, jeśli spełnione będą warunki określone w powyższej opinii.
Należy dodać, że ewentualne stwierdzenie niezgodności z prawem przez organ nadzorczy uchwały dotyczącej utworzenia powyższej jednostki organizacyjnej może skutkować stwierdzeniem jej nieważności przez ten organ zgodnie z art. 91 ustawy o samorządzie gminnym.
Autor jest radcą prawnym.
Mateusz Kupracz