Główny obszar normatywny kształtował się od rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych, rozporządzenie Rady (WE) nr z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami oraz ustawę z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych wraz z odpowiednimi rozporządzeniami Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Realizowana w Unii Europejskiej polityka miała dawać pewność konsumentom, że nabywają oni żywność wysokiej jakości, która jednocześnie powinna się charakteryzować wyjątkową tradycyjną metodą produkcji. Konsumenci ze względu na dużą różnorodność produktów wprowadzanych na rynek oczekują ponadto jasnych i wyczerpujących informacji na temat jakości i pochodzenia produktu rolnego lub artykułu spożywczego. Z tego powodu oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia oraz gwarantowana tradycyjna specjalność produktu ułatwiają obecnie identyfikację i lepszy wybór poszczególnych wyrobów.
System ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych to także ważny czynnikiem realizacji założeń drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej oraz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Przyczynia się on ponadto do zróżnicowania zatrudnienia na obszarach wiejskich tworząc bardzo cenne na wsi pozarolnicze źródła utrzymania oraz zwiększa przy tym dochody producentów rolnych. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ zapobiega wyludnianiu się obszarów odległych terenów w szczególności tych o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Za sprawą systemu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni się także dziedzictwo kulturowe wsi, co w dużym stopniu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności terenów wiejskich i rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej.
Produkty regionalne i tradycyjne posiadają wydzielone systemy ochrony oparte o ich specyficzną jakość. Systemy te na poziomie różnych krajów członkowskich funkcjonują inaczej, zgodnie z tradycją tych krajów. Dobrem ogólnounijnym ze wszystkimi konsekwencjami wnioski o rejestrację produktu, stają się dopiero po pozytywnym zakończeniu weryfikacji na poziomie unijnym. Niniejsza praca ma na celu określenie kształtu tej instytucji i funkcji jaką ona pełni w systemie prawa.
Wprowadzeniem w tematykę będzie wyjaśnienie podstawowych pojęć związanych z produktami regionalnymi oraz tradycyjnymi. Pojęcia te mają często złożoną konstrukcje, które dobrze zdefiniowana może funkcjonować jako atrakcyjny element w ramach większej wspólnotowej polityki. Istotna jest także analiza różnice w procedurze rejestracji i wymaganiach stawianych wnioskom, w tym zwłaszcza specyfikacji produktu. Uwidocznienie zarówno roli procedury krajowej jak i procedury na szczeblu Unii Europejskiej pozwala na sprecyzowanie rozbieżności w rejestracji gwarantowanej tradycyjnej specjalności produktu przewidziane rozporządzeniem Rady (WE) nr 509/2006. Kwestie te wpływają na czynniki, które mają być brane pod uwagę podczas rejestracji nazw ubiegających się o oznaczenie geograficzne, nazwę pochodzenia lub świadectwo gwarantowanej tradycyjnej specjalności produktu, biorąc pod uwagę poziom ryzyka wprowadzenia w błąd konsumentów w przypadku ewentualnego konfliktu pomiędzy powyższymi wyróżnieniami a nazwami homonimicznymi, rodzajowymi lub innymi produktami, które znajdują się w legalnym obrocie.
Pomyślne zakończenie rejestracji (wpisanie do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Oznaczeń Geograficznych zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 510/2006 r. albo też wpisanie do Rejestru Świadectw Szczególnego Charakteru zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 509/2006) ma istotne konsekwencje prawne, którym poświecę dalszą uwagę. Chodzi tu przede wszystkim o analizę praw producentów do zarejestrowania i ochrony danego rodzaju nazwy produktu. Ważna jest także ochrona specyficznej renomy oraz jakości postrzeganej przez konsumentów żywności tradycyjnej. Istotne są różnice z jednej strony pomiędzy pojęciem produktu regionalnego w pełni chronionego po wpisie do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez Komisje Europejską, a z drugiej strony pojęciem produktu tradycyjnego umieszczonego zgodnie z polskim prawem na Liście Produktów Tradycyjnych oraz wyłączonego z pod ochrony przez krajowe prawo. Specyfika tego wyróżnienia będzie się wiązać z porównaniem odmiennego funkcjonowania tych dwóch pojęć, w tym zwłaszcza możliwych działań wytwórców oraz ewentualnym przygotowaniem do aplikowania o rejestrację nazwy na szczeblu Unii Europejskiej. Dodatkowe uwagi dotyczyć będą także różnorodnych krajowych instrumentów wsparcia produktów regionalnych i tradycyjnych, w tym obowiązujących ograniczeń w prawie wspólnotowym ze szczególnym uwzględnieniem dopuszczalnej ingerencji publicznej.
Autor jest radcą prawnym
Mateusz Kupracz